Σούσα

Αρχαία περσική πόλη, πρωτεύουσα της Σουσιανής. Βρισκόταν στη μέση μιας γόνιμης πεδιάδας, στην αριστερή όχθη του ποταμού Χόασπη. Σύμφωνα με την παράδοση, πήρε το όνομά της από το πλήθος των κρίνων που φύτρωναν στην περιοχή και που στα περσικά λέγονται σουσόν. Σύμφωνα πάντα με την παράδοση, τα Σ. είχαν χτιστεί από τον Τιθυνό, τον πατέρα του Μέμνονα. Ερημώθηκαν όμως έπειτα και ξαναχτίστηκαν από τον βασιλιά Δαρείο τον A’. Οι ανασκαφές που έγιναν στο χώρο που είχαν χτιστεί τα Σ., έφεραν στο φως πολυάριθμα μνημεία του αρχαιότερου πολιτισμού της κεντρικής Ασίας. Τα Σ. είχαν περιφέρεια 22 περίπου χλμ., μέσα στην οποία είχε χτιστεί, πάνω σε τεχνητό λόφο ύψους 50 μ., η ακρόπολη, το Κισσίειο ή Μεμνόνιο, όπως την έλεγαν οι Έλληνες ποιητές. Πάνω στην ακρόπολη είχαν χτιστεί τα ιερά των θεών και τα χειμερινά ανάκτορα του Δαρείου, που είχαν διακοσμηθεί με μεγαλοπρέπεια, η οποία περιγράφεται στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Εσθήρ. Στα ανάκτορα αυτά δολοφονήθηκε ο βασιλιάς Ξέρξης, όπου συνήθως και έμενε, απολαμβάνοντας τους θησαυρούς του. Το 331 π.Χ., τα Σ. παραδόθηκαν στον Μέγα Αλέξανδρο από τον σατράπη της Σουσιανής, Αβουλίτη, μαζί με όλους τους θησαυρούς, τις πορφύρες, τους πολύτιμους λίθους και τα χρυσά και επάργυρα σκεύη τους. Ο Μέγας Αλέξανδρος εγκατάστησε στην ακρόπολη των Σ. μακεδόνικη φρουρά με αρχηγό τον Μάζαρο. Ενώ βρισκόταν εκεί ο Αλέξανδρος, έφτασαν από τη Μακεδονία νέες ενισχύσεις της στρατιάς του με τον στρατηγό Αμύντα. Ο Αλέξανδρος βρήκε στην ακρόπολη τα χάλκινα ομοιώματα των τυραννοκτόνων Αρμόδιου και Αριστογείτονα, που τα είχε πάρα ο Ξέρξης από την Αθήνα και τα έστειλε πίσω. Στην πόλη αυτή εξάλλου, ο Αλέξανδρος τέλεσε τους γάμους του, καθώς και εκείνους των Μακεδόνων αξιωματούχων, με πλούσιες θυγατέρες επίσημων Περσών, συμβολίζοντας έτσι τη συγχώνευση της Ανατολής με τη Δύση. Τα Σ. ακολούθησαν την τύχη της Σουσιανής χώρας και έφτασαν σε μεγάλη ακμή έως τον 14o αι. μ.Χ., ύστερα όμως άρχισαν να παρακμάζουν και τελικά εξαφανίστηκαν. Στον έρημο χώρο των Σ. βρέθηκε και ο περίφημος κώδικας του Χαμμουραμπί, που παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με τον Μωσαϊκό νόμο. Βρέθηκαν επίσης εκεί, έπειτα από ανασκαφές, τα ερείπια των περσικών ανακτόρων, έργα γλυπτικής της δυναστείας των Αχαιμενιδών, ελληνικά αγγεία και νομίσματα των χρόνων των Διάδοχων και των Επίγονων, καθώς και έργα αγγειοπλαστικής της νεολιθικής εποχής, πολλά από τα οποία προκάλεσαν τον θαυμασμό των ειδικών για την καλλιτεχνική τους αξία και οδήγησαν στην αναθεώρηση προγενέστερων αντιλήψεων. Τα μεγαλοπρεπή ερείπια του ναού του Σούγκα Zαvμπίλ στα Σούσα. Χρονολογείται στο 13o αιώνα και αποτελεί ένα είδος «ιερού βουνού» για τη διευκόλυνση της καθόδου στη γη των θεών του που συγκροτούν το ελαμιτικό πάνθεο.